ÇËSHTJA SHQIPTARE

Prof. ABAS ERMENJI

Duke lexuar një libër të Kostë Çekrezit

Z. Kostë Çekrezi, në vjeshtën që shkoi, bënte këtë lajmërim : A DUANI të mësoni, më në funt, TE VERTETEN mbi situatën e Shqipërisë, përbrenda dhe përjashta... Këto dhe shumë pika të tjera që kanë mbetur t'errëta gjer tani sqarohen dhe shpjegohen në librin që kam vënë në shtyp nën titullin : " PLANI I TRETE I COPTIMIT TE SHQIPERISE ". Pastaj porosit : ASNJE Shqiptar nuk duhet të mbetet pa blerë e kënduar këtë libër q'ësht një kritikë historike për periudhën 1939-1951 mbi të cilën nuk ësht shkrojtur asnjë vepër tjetër.

Në këtë reklamë na ranë në sy dy gjëra :
1. Titulli i librit. Ne nuk dimë të ketë ndonjë plan copëtimi mbi Shqipërinë. Eshtë e vërtetë se ministri Eden, me vardisjen e qeverisë greke të mërgimit dhe për oportunitet të çastit, pat bërë një deklaratë të turbulltë mbi kufitë e Shqipërisë, më 1942, duke thënë se do të bisedoheshin në Konferencën e Paqes. Por Konferenca e Paqes me Italinë u-mbyll, dhe kufitë e Shqipërisë as që u-vunë fare në bisemin. Sa për rezolutën e senatorit amerikan Pepper, ai vetë e ka pohuar me në funt, siç thotë Z. Çekrezi, se nuk kish njohuri mbi çështjet Shqiptaro-greke, dhe se rezoluta s'do të kish kaluar fare në Komisionin e Senatit sikur Shqiptarët e Amerikës t'ishin treguar pakë më të çkathët. Nuk themi se këto dy gjeste kanë qenë të mira, por jo edhe sa të quhen "plan copëtimi mbi Shqipërinë". Pse, në të vërtetën, ndonjë plan të konçertuar për copëtimin e Shqipërisë, si ai i Londrës më 1915 ose ai Tittoni-Venizello më 1919, nuk dimë të ketë.
2. Gjëja tjetër që na ra në sy akoma më shumë, ish zotimi i autorit se do të na jepte TË VERTETEN mbi historinë e Shqipërisë të kësaj periudhës së fundit !

Zakonisht historija e popujvet të shtypur çpaloset në këtë mënyrë : Ka një periudhë të gjatë kohe, kur duket sikur asgjë nuk lëviz ; dhe populli, për atë që e sheh nga jashtë, paraqit pamjen e qetë e të mugët të një kënete. Por pikërisht në këtë kohë veprojnë n'atë popull të gjitha forcat që do të sjellin ndryshimin, dhe brejnë pakë nga pakë themelet e strukturës së vjetër si uji i heshtur që ha shkëmbin ndënë dhe. Pastaj vjen lëkundja (qoftë nga ngjarje të jashtëme, qoftë nga një çkallmim i brendëshëm) që iu hap shtegun forcavet të mbyllura gjer ahere, dhe i lë të derdhen me një dinamizmë të fortë e të përpiqen me njëra-tjetrën në një luftë të rreptë për të vënë ekuilibrin e ri. Kjo periudhë e shkurtër, dinamike, nxjer në sipërfaqe nganjëherë të tërë historinë e një epoke. E tillë është periudha e këtyre dhjetë vjetëve të fundit për historinë e Shqipërisë.

Për të gjetur të vërtetën

Që të munt të nxjerrësh të vërtetën historike nga i tërë ai kaos ngjarjesh, jo vetëm duhen mbledhur, klasifikuar e rreshtuar në kuadrin e tyre edhe faktet më t'imta, por duhen lidhur edhe me lodrën e faktorëvet të veçantë në Shqipëri dhe shikuar në prizmin e zhvillimit historik të kohës. Punë aqë e vështirë kjo, sa edhe sikur të ndodhesh brenda ne theatrin e ngjarjevet, peripecitë e ndryshme, ndështypjet e pasionet të heqin xvarrë andej e këtej, e s'të lënë të ngriheh përsipër rrëmujës që të munt të shkruash historinë objektive. Lëre pastaj sikur të të ndajnë oqeane nga theatri i ngjarievet, dhe t'i ndëgjosh këto nëpër çfyriet e disave që s'dinë se ç'qenë, s'muarrë vesh ç'u-bë, as panë nëpër ulurimat e propagandavet të kundërta, se sa bukur e qëllon të vërtetën ! Për të gjitha këto arsye pra, premtimi se do të na rrëfehej e vërteta mbi këtë pjesë të historisë së Shqipërisë, na u-duk fort i guximshëm nga anë e një njeriu që thotë se është marrë edhe me histori, si Z. Çekrezi.

Kur pamë librin

Kur pamë librin pastaj, ish puna tjetër për tjetër. Aty, në të vërtetën, nuk tregohej historia e Shqipërisë e kësaj periudhës së fundit - e cila përmblidhej vetëm në disa faqe - por historia e dy organizatave të Shqiptarvet t'Amerikës, "Vatra" dhe "Shqipëria e Lirë", me një rreth ngjarjesh e kallzimesh që kanë për figurë qëndrore Z. Çekrezin vetë. Kjo tendencë egoçentriste e Shqiptarëvet na ka mbushur me çdo anë me udhëheqësa e kaporjonë.

Jo se gjërat që tregon Z. Çekrezi rreth Shqiptarëvet t'Amerikës dhe eksperiencës së tij nuk janë interesante ose që s'bëjnë pjesë në historinë e Shqipërisë ; por një libër që pretendon të jetë mbi Shqipërinë "një kritikë historike për periudhën 1939-1951", të marrë pastaj për themë kryesore pësh-pëshet e "Vatrës" e të "Shqipërisë së Lirë" ose të rendurat e Z. Çekrezit poshtë e lart - kurse në këtë periudhë kohe jeta Shqiptare brenda është tronditur e trazuar që nga fundet, dhe Kombi i ynë s'ka kaluar kurrë nëpër një përmbysje të tillë që nga shekulli i XV-të me pushtimin e parë turk - na duket gjë për të qeshur. Çekrezi bën një figurë pakë si heroj-komike kur del e çon "kushtrimin" dhe propozon "mënyrën e shpëtimit të Shqipërisë".

Të mendosh se, pas dymbëdhjetë vjetësh që në Shqipëri rrjeth gjaku rrëke dhe tendencat për të cilat luftohet kanë hyrë gjer në palcë të popullit dhe janë forcuar në luftë e gjak, mezi pritej një thirrje e Z. Çekrezit që të bjenë të gjitha poshtë, deti i trazuar të bëhet vaj dhe të paraqiti sipërfaqen e shtruar për një organizim të ri, - është me të vërtetë heroj-komike. Të mendosh pastaj se po u-bë një tjetër kombinim i Shqiptarëvet të mërgimit, ndryshe ç'është bërë me Komitetin "Shqipëria e lirë", u-gjent mënyra e shpëtimit të Shqipërisë, është fare komike.

Disa Shqiptarë, kur merren me politikë, kanë një gjë të bashkët me çiliminjtë : sa herë që ndonjë prej atyre kërkon të hyjë rishtaz në lodër dhe ndonjë prej këtyre n'organizime politike, iu thotë të tjerëvet : fshijeni ç'është bërë gjer tani dhe haj t'a zëmë përsënjëzaj ! As Z. Çekrezi s'i shpëton dot këtij zakoni, kur sulmon Komitetin Shqipëria e Lirë dhe Ballin Kombëtar.

"Komiteti Shqipëria e Lirë", thotë ai, "përfaqëson një pakicë fare të vogël të Shqiptarëvet të mërgimit".

Komiteti "Shqipëria e lirë"

I kujtojmë zotrisë së tij se Komiteti "Shqipëria e Lirë" nuk është bërë për të përfaqësuar Shqiptarët e mërgimit, por për të drejtuar luftën e Shqiptarëvet të Shqipërisë. Dhe Shqiptarët e Shqipërisë, kur qëllon t'arratisen jashtë kufivet, nuk thonë që janë me "Vatrën" ose me "Shqipërinë e Lirë" t'Amerikës, por thonë se janë antarë të ndonjë partie a grupi nga ata që përbëjnë "Komitetin Shqipëria e Lirë". Dhe partitë a organizatat politike nuk thuren e çthuren me një fjalë goje e pas fantazisë së njerit a të tjetrit, pse janë organe të lindura nga dinamizmi shoqëroro-politik i popujvet, me një histori të tyren, dhe të lidhura me masat aqë më fort sa më shumë të kenë shkuar nëpër provën e zjarrit e të gjakut. Prandaj kur formohet një komitet kombëtar për shpëtimin e Shqipërisë, merren për bazë këto të dhëna dhe nuk numurohen kokë më kokë Shqiptarët e mërgimit.

Shqiptarët e mërgimit

Këta të fundit ndahen në dy kategori : 1) ata që kanë ikur me kohë dhe janë vendosur ne dhe të huaj dhe 2) ata që kanë dalë prej Shqipërisë gjatë rrëmujës së fundit.

Ata të kotegorisë së parë i nderojmë si patriotë, dhe do të na pëlqente që të ndihmojnë akama në çështjet kombëtare ; por sigurisht nuk janë ata që munt të drejtojnë luftën e sotëshme të popullit Shqiptar : e para, pse duke qënë t'ikur prej kohe, s'kanë lidhje organike me masat Shqiptare as me tendencat dhe luftën e sotëshme të popullit Shqiptar. Dhe e dyta, disa krerë të kolonisë s'Amerikës, që ish m'e hedhura në këto punë, sot i mbajnë iso qeverisë së Tiranës.

Kategori e dytë e Shqiptarëvet të mërgimit parbëhet prej t'ikurvet rishtaz nga Shqipëria. Dhe këta janë : o nga të lëvizjes së rezistencës, do me thënë nga ato parti a grupe që e kundërshtuan pakë a shumë si pushtimin e huaj ashtu edhe komunizmin (që edhe ky është një pushtim i huaj) ; o nga bashkëpunëtorë të pushtimeve të huaja e aventurierë të çdo kallëpi ; a nga njerëz që s'kanë qënë me asnjë anë, por t'ikur nga tmerri komunist.

Duke qënë kjo pasqyra e Shqitarëvet të mërgimit, ish krejt e natyrëshme që Komitetin Shqipëria e Lirë t'a formonin ato parti a grupe që njihen si të rezistencës. Jo vetëm se kanë fituar, kush më shumë kush më pakë, një farë besimi në popullin Shqiptar duke paraqitur rezistencën kombëtare gjatë luftës, por edhe pse praktikisht kanë lidhje me rezistencën antikomuniste në Shqipëri. Kjo nuk duhet të pengonte Shqiptarët e tjerë të ndihmojnë për çlirimin e Shqipërisë rreth komitetit Shqipëria e Lirë, pa qënë nevoja të bëjnë pjesë të gjithë n'atë komitet. Pastaj, kur të kthehemi n'Atdhe, gjithkush do të jetë i lirë të bëjë propagandën e tij dhe të paraqitet në zgjedhjet : atëhere raportin e fuqivet midis partive a kaporjoneve shqiptare do t'a caktojë vullneti i popullit vetë. Por tani për tani, po të dilet nga parimi mbi të cilin është formuar Komiteti Shqipëria e Lirë, s'dihet ku do të niste e ku do të mbaronte një komitet Shqiptar, mbasi në mërgim kemi më shumë njerëz të gatshëm për antarë komiteti se sa për ushtarë.

"Plani" i Zotit Çekrezi

Por Z. Çekrezi e gjen mënyrën : "Shqiptarët e Amerikës", thotë ai, "duhet të marrin inisiativën për të mbledhur një kongres në të cilin të marrin pjesë GJITHE Shqiptarët e mërgimit me anë t'organizatave të tyre". Natyrisht, në vijë të parë vinë "Vatra" dhe "Shqipëria e Lirë" e Amerikës, pastaj me radhë të tjerat deri sa "edhe qeveria e Tiranës munt të ftohet të dërgojë një delegacion të saj". Dhe për t'a illustruar këtë ide, sjell shembullin e Kongresit të Lushnjës.

S'ka nevojë të tregohet se sa i zbrazët është ky mendim, megjithse autori, për t'a pjellë, është gjendur "në pozitën e filozofit". Mjafton të bëhet ky arsyetim : sikur t'ish i mundur bashkimi dhe bashkëpunimi në vijën e interesavet kombëtare i tërë këtij mozaiku shqiptarësh që merren me "politikë", atëhere përse do të ndodheshin përpara gjendjes së sotëshme ? Dhe prova është që, "Vatra", "Shqipëria e Lirë" e Amerikës, qeveria e Tiranës dhe gjithë të tjerët po qëndrojnë në pozitat e tyre edhe pasi Z. Çekrezi "e çoi kushtrimin e tij". Kjo do të thotë se përçarja e Shqiptarëvet të mërgimit ka disa arsye shumë më të forta nga zëri i Z. Çekrezi.

Çudi si shket në sipërfaqe të gjëravet ky historian, dhe s'rëmon dot një çikë më thellë të shohë se ku gjindet kjo përçarje e Shqiptarëvet dhe cilat janë shkaqet e saj. Gabimi m'i parë e m'i trashë është që grindjet e përçarjet e aventurierëvet të mërgimit i merr si përçarje të popullit Shqiptar. Gabimi i dytë është që s'di ose bën sikur s'di se ngaha vinë përçarjet në pakicat e mërgimit dhe kujton se, edhe me një thirrje si kjo e tija, munt të mbyllen e të pajtohen. Dhe gabimi i tretë (gabim apo cinizmë ?) është kur mejton se vetëm insiativa e Shqiptarëvet t'Amerikës munt t'a shpëtojë Shqipërinë.

Tre gabimet kryesore

Le t'a sqarojmë pakë mbi gabimin e parë. Emigracioni Shqiptar nuk është një parlement që, nëpër përçarjet e tij, të pasqyrojë përçarjet e popullit. Por një përmbledhje njerëzish t'ikur, ndër të cilët ka nga ata që përfaqësojnë luftën e popullit Shqiptar, por ka dhe asish që populli brenda s'don t'ua dëgjojë emrin ose s'di në se janë gjallë. Dhe janë pikërisht këta të fundit ata që çirren e bëjnë zhurmë më tepër, duke u-munduar të sjellin trazim në botën Shqiptare, që të peshkojnë n'ujra të turbullta, ashtu siç kanë bërë gjer dje.

Kurse populli Shqiptar brenda, të cilit i është djegur lëkura, sot na duket m'i bashkuar se kurrë kundër komunizmit e kundër çdo politike dallaveresh që ka për qëllim çfrytëzimin dhe mbajtjen e Shqipërisë ndënë influenca të huaja. Këtë provë na e japin ata që dalin rishtaz nga Shqipëria, të cilët, pa hyrë në hollësirat e politikës së kafenevet, janë pothuajse të përgatitur për t'u-rreshtuar në radhët e "Komitetit Shqipëria e Lirë".

Gabimi i dytë i Z. Çekrezi është që ai kujton se munt të bashkohen e të disiplinohen në vijën e interesavet kombëtare të gjithë zevzekët e mërgimit, dhe në këtë barkë të Nuhut duhet vënë shpresa e shpëtimit të Shqipërisë. Në këtë mënyrë ai identifikon interesat e disa mbeturive feudalësh, kapedanatash e spekulatorësh - aventurierë të çdo ngjyre e këmishe, që kanë vetëm pozitat e tyre si qëllim dhe Shqipërinë si një mjet - e interesat e popullit Shqiptar. Këta bishturina aventurierësh nuk munt të pajtohen kurrë me interesat e vërteta kombëtare, përsa kohë që shpresojnë se munt t'i vërë ndokush prapë në pozitat që kanë patur në Shqipëri, kundër vullnetit të popullit. Dhe këtë mendim do t'a kenë gjithnjë, përsa kohë që forcat politike të jashtëme (ku shpresojnë të peshkojnë këta njerës) hahen mbi vendin t'onë dhe s'pushojnë së bëri intriga. Prandaj nuk janë këta që munt të flasin përjashta, n'emër të popullit Shqiptar. Shqipërinë, përjashta, duhet t'a përfaqësojnë ata që kanë pështetje në masat popullore brenda.

Më në funt, Z. Çekrezi i vë kapak kur mendon se vetëm insiativa e Shqiptarëvet t'Amerikës munt t'a shpëtojë Shqipërinë. Dhe për hatër të këtij mendimi, nuk gjen asnjë të denjë nga organizatat që kanë lindur në Shqipëri nëpër zjarrin e luftës, por i fut të gjitha në një thes. Kjo do të thotë të vesh në dyshim zotësinë për të jetuar të popullit Shqiptar. Pse, nëqoftëse ai, në gjithë këto lëkundje, s'ka mundur të nxjerrë nga gjiri i tij ide e parti udhëheqëse, sigurisht s'do munt t'a shpëtojnë dot as Shqiptarët e Amerikës, që kanë ikur nga Shqipëria ç'prej një gjysëm shekulli e tutje. Pastaj, me gjithë dashurinë dhe nderimin që kemi për Shqiptarët e Amerikës, s'duhet mohuar që disa eksponentë ç'prej një çerek shekulli e tehu, s'kanë bërë tjetër veçse i kanë mbajtur iso çdo lloj qeverie që është ngrehur në Tiranë. Kurse në Shqipëri brenda, gjatë kësaj periudhe, është larë vendi me gjak kushedi sa herë për t'i hapur popullit rrugët e lirisë, të mbarëvajtjes e të përparimit. Dhe sigurisht këto përpjekje kanë krijuar edhe organet e tyre.

Për sa i përket Ballit Kombëtar

Tani të vimë pakë tek fjalët që lëshon Z. Çekrezi kundër Ballit Kombëtar. Ndër të tjerat, zotri e tij kërkon nga Shqiptarët e Amerikës që "t'u venë kufire ambicjeve dhe dallavereve të Zogut dhe të Ballit Kombëtar që përfaqësojnë dy grupe të diskredituara në syt e popullit Sbqiptar".

Përpara se të vijë në këtë përfundim, pohon se Balli Kombëtar ish një organizatë e mëkëmbur për të luftuar (ose sabotuar si thotë ai) "veprimet e autoriteteve italiane me anë çetash t'armatosura", dhe për të pakësuar "efektet fatkeqe t'okupatës". Pastaj shton se "në fillim të vepërimit të tyre, çetat e armatosura të Ballit ishin në bashkëpunim të ngushtë dhe luftonin bri-për-bri me çetat e Komitetit Nacjonal të Çlirimit. Veç asaj, krerët e dy palëve mbajtën një tok mbledhjesh të fshehta për të caktuar një program të përbashkët".

Gjithashtu zotri e tij e di mirë që shkaktarët e luftës vëllavrasëse nuk qenë Ballistët por Komunistët, kur thotë "porsa që e ndjeu vehten e tij të siguruar nga pikëpamja ndërkombëtare (do me thënë pas Konferencës së Teheranit dhe njohjes së qeverisë së Titos nga Anglo-Amerikanët dhe Rusët), Komiteti Nacional i Çlirimit u hapi luftë të rreptë e të pamëshirtë si Ballistëve ashtu edhe okupatorëve të huaj, Italianë e Gjermanë".

Vetëm me kaqë sa ditka zotri e tij, kuptohet që Balli Kombëtar paska qënë një organizatë patriotësh, e mëkëmbur për t'i dalë zot vendit kundër të huajit, dhe e gatëshme për bashkëpunim me çdo grup a organizatë tjetër që të kish këto qëllime. Dhe kjo bëhesh në kohën e vështirë kur pjesa m'e madhe e komunistëve shërbente nëpër zyrat e fashizmit. (Pse zotri e tij duhet t'a dijë që komunistët u-hodhë në vepërim vetëm pas hyrjes së Rusisë në luftë, më Qershor 1941 ; kurse dy vjetët e parë, prej 1939-ës gjer n'atë datë, ishin antarët e Ballit ata që mbushnin burgjet dhe ishujt e Italisë) ! Pastaj, ato masa që Z. Çekrezi kërkon të merren kundër komunizmit tani, më 1952, Balli Kombëtar provoi t'i marrë nëpër rrugë demokratike më 1942, do me thënë dhjetë vjet më parë ; dhe kur u-gjent përpara grushtit të forcës, s'përtoi të bëjë ç'qe e mundur, edhe me pushkë edhe me top, për të mos i lënë komunistët të bënin ato çka bënë më pastaj. Dhe të gjitha këto i provoi përpara se të bëhej e liga, dhe jo pasi u-bë.

Aktiviteti dhe përbërja e Ballit Kombëtar

Të vimë tani tek aktiviteti i sotshëm i Ballit Kombëtar. Z. Çekrezi thotë se një "Këshill Kombëtar", i dalë nga një "kongres", ashtu si e mendon ai, duhet të gjejë "mjete dhe mënyrë për shpëtimin e Shqipërisë dhe për sigurimin e kufijvet të saj me anën e Aliatëve të Perëndimit dhe, sidomos, t'Amerikës".

Po Balli Kombëtar ç'punë tjetër po bën përveç kësaj ? Edhe ai, nëpërmjet të Komitetit Shqipëria e Lirë, me anën e Aleatëve të Perëndimit dhe si pjesëmarrës në Komitetin amerikan " For a Free Europe ", po përpiqet për shpëtimin e Shqipërisë dhe për sigurimin e kufivet të saj. Ku janë pra ambicjet dhe dallaveret e Ballit Kombëtar ? Pse s'na i tregon Z. Çekrezi ? Duke u-marrë parasysh këto që u-thanë më sipër, kush del intrigë e dallavere, lufla e jonë apo libri i Z. Çekrezi ? Përgjigjen le t'a japë këndonjësi.

Sa për përbërjen e Ballit Kombëtar, për të cilën Z. Çekresi thotë "kjo organizatë e re nuk ishte një parti homogjene, por një grup më i math i përbërë nga grupe më të vegjël në radhët e të cilëvet gjindeshin bejlerë, agallarë, arhondë, klerikë dhe fshatarë", është e vërtetë që në Ballin Kombëtar gjindeshin nga të gjithë këta elementë. Por bejlerë dhe arhonde gjindeshin më shumë akoma n'anën e partisë komuniste.

Në të vërtetën, Balli Kombëtar nuk ish një grumbull i bashkuar rastësisht, siç e paraqit Z. Çekrezi ; por kish një program-basë politik e shoqëror, të shprehur në dhjetë pikat e Dekallogut. Ky program ish i masavet fshatare e bujke dhe i punëtorëvet të krahut dhe të mendjes do me thënë i asaj pjese të shoqërisë që punon e prodhon. Dhe ishin njerësit që besonin n'atë program ata që derdhën gjak e luftuan sa u-tund Shqipëria. Parimet themelore t'atij Dekallogu vlejtën si basë për programin t'onë më të gjërë, kur Organizata e Ballit Kombëtar mori formë partie Demokratike.

Sa për "bejlerë e arhondë", jo vetëm atëhere kur qëllimi kryesor i organizatës ish lufta kundër të huajit - dhe kjo s'pranon dallim klasësh a konditash shoqërore - por dhe sot nuk shikojmë klasët shoqërore. Pse lufta e jonë nuk synon triumfin e një klase përmbi të tjerat, por një ekuilibrim të drejtë të sferavet ekonomike dhe klasëvet të ndryshme shoqërore. Prandaj çdo patriot i mirë që kërkon lumtërinë e tij në mes të lumtërisë së përgjithëshme të popullit Shqiptar, mund të rreshtohet fare bukur në radhët t'ona.

Me këtë rast i kujtojmë Z. Çekrezi se e ka gabim kur thatë "dy pjesat" e Ballit Kombëtar. Balli Kombëtar është NJE PJESE, i lidhur mirë, në dymbëdhjetë vjet lufte, rreth parimevet të Dekallogut dhe të programit të tij demokratik. S'munt të numurohet si pjesë e dytë e një partie ndonjë element i padisiplinuar që partia e nxjer jashtë kur bën pastrimin e radhëvet të saj.

Balli Kombëtar në mes të tufanit

Kur flet për çetat t'ona, Z. Çekrezi përment si me keqardhje që "fatkeqësisht për Ballin - dhe për popullin Shqiptar - në këto çeta ishin futur ose pranuar edhe një tok elementë të pandershëm". Pastaj : "Incidentërisht, ata aventurierë vodhën, dogjën, vranë dhe çnderuan emrin e Ballit në sytë e popullit Shqiptar".

Dhe Z. Çekrezi çuditet se si një gjë të këtillë, afër-ngjat, e vërteton "mjaft naivisht" edhe gazeta Flamuri, organi zyrtar i Ballit Kombëtar, në një artikull të botuar në numurin Korrik-Gusht. Por nga ana tjetër ai nuk çuditet aspak kur, me planin e tij të mençur të një bashkimi kuluhumthi, propozon të futen prapë në vathë ata aventurierë që "do të vjedhin", "do të djegin", "do të vrasin" dhe "do të çnderojnë" emrin Shqiptar në sytë e gjithë botës.

Po e marrim pakë më shtruar këtë pikë që ka nevojë për disa sqarime. Ato që ishin me të vërtetë çeta të Ballit Kombëtar, me parjashtim të ndonjë rasti tek-tuk (që, në kohë rrëmuje, s'përjashtohet as tek ushtëritë e rregullta), nuk vodhën, nuk dogjnë, as nuk vranë jashtë betejavet dhe pa shkak.

Në periudhën më të zezë të luftës vëlla-vrasëse e të tmerrit - që nga vjeshta e parë 1943 gjer në vjeshtën e tretë 1944 - kur komunistët i vunë zjarrë dhe satërin Shqipërisë an'e mb'anë, kur faktori gjerman hyri në mes dhe e koklaviti më tepër gjendjen, kur u-nda krahina prej krahinës, qyteti prej qytetit me vija të pakapërcyerëshme, kur s'kish më urdhër as mundësi kontrolli, por çdo laro a lepur mori titullin që i pëlqeu, u-xvarnis pas kujt mundi, u-quajt ashtu si desh dhe bëri ç'i erdh pardore, n'atë kohë, pra, jo përgjegjësit e Ballit Kombëtar por edhe Perëndia të zbriste në Shqipëri, s'kish si t'a frenonte atë tërbim dhe t'i sillte mendjen në kokë njerëzisë. Këto skena të shëmtuara nuk janë të sotëshme në historinë e njërezvet : ngjajnë gjithsaherë që revolucjonet fat-keqe i çojnë peshë popujt nga fundet, si deti në furtunë, zgidhin dhe nxjerrin në sipërfaqe pasionet më t'egra të natyrës njerëzore. Në këto raste vetëm qytetërimi moral, kuptimi i disiplinës dhe pjekuria shoqërore e politike e popujvet vetë munt t'iu venë kufi aktevet të shëmtuara. Dhe popullin Shqiptar, ashtu si është, me të mirat e të metat, me të mir e me të liq, nuk e bëmë neve por e gjetëm ashtu si e kishin bërë natyra dhe historia e tij.

Z. Çekrezi kundërshton vetvehten

Çudija është se nga një anë, Z. Çekrezi, tek komunistët, i justifikon këto gjëra, kur thotë : "çdo njeri që ka mësuar diçka nga histori e shkuar ësht i shtrënguar të pranojë se në kohë revolucioni politik, shoqëror dhe ekonomik, dënimet dhe ekzekutimet, si edhe masakrat këtu-atje, janë çfaqje të pandarëshme të përmbysjes së krejtë të sistemit të vjetër". Nga ana tjetër, s'kuptuaka dot se komunistët, si shkaktarë të vëlla-vrasjes e të tërbimit që shtinë në popull, janë të vetëmit përgjegjës për gjendjen e tmerrëshme që u-krijua në Shqipëri dhe për gjithë çka ngjau brenda rrëmujës : djegie, vrasje, vjedhje e rrënime.

Pastaj, më nj'anë çfren kundër "bejlerëve dhe arhondëve q'e kishin përdorur Shqipërinë si çiflik të tyre", nga ana tjetër, me planin e tij të "bashkimit", kërkon t'iu lajë fytyrën dhe t'i nxjerrë edhe një herë në skenën politike ata që kërkojnë t'a bëjnë prapë Shqipërinë çiflik të tyren.

Më nj'anë flet me një antipathi të pashpjeguarëshme kundër Ballit Kombëtar, i cili është lëvizja që ka treguar vullnetin luftonjës të popullit Shqiptar kundër çdo shtypjeje të jashtëme a të brendëshme dhe kundër " Shqipërisë çiflik ", nga ana tjetër tregohet i butë dhe deri diku çfajësonjës për famëkëqinjtë e 7 Prillit. Këta, sipas Z. Çekrezi, paskan kujtuar se do t'ia hidhnin Mussolinit !... Dhe paskan rënë viktimë "në kurthin e pregatitur prej Duçes". Na mallëngjen sidomos me Ditarët e Kontit Ciano, ku thotë se ata që i shpunë kurorën e Shqipërisë Viktor Emmanuel-it III, paskan qënë aqë të dëshpëruar sa "mezi i nxirrnin nga goja fjalët e paraqitjes së kurorës" !...

Sipas Z. Çekrezi, bejlerët (ose "të parët e vendit", si i quan ai) kujtonin me gjithë ment se Mussolini do t'a përzinte Zogun duke e zëvëndësuar me Dukën d'Aosta, dhe do të përballonte të tëra pasojat që munt të sillte ky ndërrim skene në theatrin e Mesdheut, vetëm për t'iu bërë qejfin "të parëve të vendit" dhe për të kënaqur inatet e ambicjet e tyre ! Kurse në Shqipëri s'kish mbetur njeri pa e marrë vesh që konflikti i mbuluar midis Mussolinit dhe Zogut e kish shkakun në disa kërkesa nga anë e qeverisë së Romës, që e bënin Shqipërinë një krahinë të perandorisë fashiste. Dhe çdo ndërhyrje e Mussolinit për të sjellë ndryshim në gjendjen e brendëshme të Shqipërisë, s'kish asnjë kuptim tjetër përveç zbatimit t'atyre kërkesave, siç ngjau pas 7 Prillit. Këtë gjë që, në Shqipëri, e kishin kuptuar edhe kalamajt e shkollavet fillore, çudi si s'e paskan pasur kuptuar "bejlerët" që s'kanë tjetër zanat veç politikës ! Dhe çudi m'e madhe akoma se si e beson edhe Z. Çekrezi që është aqë skeptik në të tjerat. A po kujton se vetëm ai ha bukë dhe të tjerët hanë kashtë ?

Si qëndron e drejta

Sikur t'ish vetëm për librin e Z. Çekrezit, ndoshta s'do t'ishim zgjatur kaqë, pse fundi i fundit s'ka njeri aqë të leshtë sa të mos kuptojë që autori, me botimin e tij, ka pasur më fort ndonjë qëllim material. Por ka një pjesë Sbqipëtarë që kanë ndodhur jashtë Shqipërisë në këtë periudhën e fundit dhe në mes të këtij breshëri polemikash që bumbullon sot në të katër anët e botës Shqiptare dhe nëpër intrigat që luhen ndënë rrogos, s'janë të zotët të ndajnë të drejtën nga e shtrëmbëta, pse influencohen prej njerëzish që iu kanë qëlluar më afër, ose prej propagandave që oshëtijnë më fort.

Thamë më sipar se ç'gjëndje e shëmtuar dhe e zezë u-krijua në Shqipëri ç'prej vjeshtës së parë 1943 gjer në vjeshtën e tretë 1944. Komunistët, të gjitha armët e tyre, të luftës e të propagandës, ia kthyen Ballit Kombëtar, pse aty shihnin një lëvizje që kish bazë në popull, një lëvizje që ju delte pengesë në fushën shoqërore. Sa për disa klika politike të kalbura e të diskredituara, komunistët s'i merrnin fare në sy, pse i quanin si gjëra që i kish hedhur poshtë evolucjoni i kohës. Këtë taktikë kanë ndjekur në Rusi e kudo gjetkë. Si rrezik të brendëshëm quanin Ballin Kombëtar pse ky munt të vinte një tjetër ekuilibër në shoqërinë Shqiptare, që e përjashtonte komunizmin përgjithmonë. Prandaj përdornin gjithë mjetet e mënyrat për t'a luftuar e për t'a diskredituar Ballin si në popullin Shqiptar ashtu edhe në botën e jashtëme. Gjithë çka u-bë e ligë edhe e shëmtuar gjatë vitit 1944, qoftë prej atyre vetë, qoftë prej bandavet që shkonin pas okupatorëvet, qoftë prej hajduteve e katilëve të ferres, komunistët i trumbetonin si të bëra prej Ballit Kombëtar. Nganjëherë, djegiet dhe vrasjet që bënin ata vetë në një krahinë, në krahinën tjetër i tregonin si të shkaktuara prej Ballit. Pasi propaganda e tyre është m'e organizuara në botë, këtë legjendë e parhapnë edhe përtej kufijvet të Shqipërisë. Kjo u-forcua akoma më shumë prej disa propagandave të huaja, që shohin në partinë t'onë një pengesë për qëllimet e tyre të nesërme mbi Shqipërinë.

Balli Kombëtar i parjashtoi nga radhët e tij edhe ata pakë aventurierë që duallë gjallë prej Shqipërie dhe mbaheshin si të Ballit. Tjetër masë kundër tyre s'munt të merrte në vende të huaja.

Atë çka vërteton organi zyrtar i Ballit se në radhët e organizatës ka pasur njerëz të padenjë, dhe që Z. Çekrezi e gjen "mjaft naivisht", përkundrazi neve na duket "mjaft burrërrisht". Do t'ish keq sikur qëndra e partisë s'onë t'i fshihte këta njerës dhe vepërimet e tyre. Po kur ne ato gjëra që i luftojmë tek kundërshtarët i luftojmë më rreptë akoma në radhët t'ona, do të thotë se atë çka themi, e bëjmë, dhe atë çka bëjmë, e themi.

Luftë intrigash

Përveç luftës me armë kundër komunistëvet, Balli Kombëtar ka të përballojë edhe një luftë intrigash që i vjen nga dy anë.

Më nj'anë janë ata që kanë qënë mësuar t'a kenë Shqipërinë si një mjet çfrytëzimi e pozitash, dhe që shohin tek Balli një pengesë për në t'arthmen. Këta të gjorë, megjithse s'janë tjetër veçse rraqet e thyera të diktaturavet, kanë harruar, si duket, dhe thërresin me sa kanë në krye që Balli po punon kundër rregullavet të demokracisë. Balli s'e ka pasur ndonjëherë fuqinë në dorë në Shqipëri, që të ketë dhënë ndonjë provë të këtillë. Pa le ç'na mallëngjejnë kur qajnë për liri, këta që kanë qënë aqë dore-lëshuar të lirisë ! Dhe kanë të drejtë të qajnë, se liri vetëm për disa veta, sigurisht nuk do të ketë më në Shqipëri. Dhe është pikërisht për këtë lloj lirie që qajnë me lot krokodilët e demokracisë.

Nga ana tjetër, një luftë m'e butë dhe shpeshëherë ndënë rrogos i bëhet Ballit nga disa elementë që mbahen si me ide progresiste, tepër moderne, por që gjejnë gjithmonë tek Balli diçka që s'iu pëlqen ; dhe çka është që s'iu pëlqen, as ata s'dinë t'a tregojnë. Kurse përkudrazi, megjithse nëpër kafenetë rrokullisin, bashkë me zaret, tendenca të gjera "socjaliste", në praktikë gjinden shumë t'afërt me ata që gjer dje "e kishin përdorur Shqipërinë si çiflik të tyre".

Balli Kombëtar dolli në kohën e luftës si një shtytje dinamike e vullnetit popullor Shqiptar për t'u-ngritur në lartësirat e jetës së lirë. Besnik gjer në vdekje i këtij qëllimi, i çpalli luftë të hapët çdo imperialismi të jashtëm a tiranie të brendëshme, ndënë cilëndo formë që të paraqiten. Dhe këtë e ka dëshmuar jo me fjalë por me gjak që nga 1939-ta e gjer tani. Cilatdo qofshin methodhat e imperjalizmit ose të tiranisë, si qëllim kanë çfrytëzimin ekonomik dhe shtypjen politike e shpirtërore mbi popujt. Dhe pikërisht kundër shtypjes politike, ekonomike e shpirtërore të popullit Shqiptar - nga cilado anë që t'i vijë - është ngritur Balli Kombëtar. Programi i tij iu përshtatet strukturës shoqërore-ekonomike dhe vleftavet morale të popullit t'onë. Pse kërkon ngritjen e masavet bujke e punëtore në kuptimin ekonomik e kulturor, dhe vendosjen e jetës Shqiptare mbi baza të reja.

Parrullat për bashkim dhe veprimi i Shqiptarëvet të Amerikës

Si nga anë e krokodilëvet të demokracisë, ashtu edhe nga ndonjë "puritan" s'dëgjohet tjetër fjalë veç "bashkim".

Natyrisht, nuk ka njerëz më të dëshiruar nga ne për bashkimin e popullit Shqiptar. Pse e dimë që tek bashkimi qëndron fuqia e popullit t'onë, prandaj edhe liria. Mirëpo parullat që qarkullojnë poshtë e lart për bashkimin e gjithë aventurierëve të mërgimit, nuk kanë për qëllim BASHKIMIN por PERÇARJEN e popullit Shqiptar.

Pse në qoftë që populli i ynë ka qënë i ndarë e i përçarë deri vonë dhe e ka paguar shumë rëndë - me gjak e me humbje lirie - mosbashkimin e tij rreth një ideje qëndore, është pikërisht për shkak t'egoizmavet të kaporjoneve e aventurierëve që kanë pasur vehten e tyre si qëllim dhe popullin Shqiptar si një mjet. Këta kaporjone, si edhe kapistrat e tyre, evolucioni i kohës i hodhi jashtë organizmit politik Shqiptar si gjëra të rëna, dhe s'janë këta që munt të flasin n'emër t'atij populli që shitën e ropën.

Thamë më sipër se Balli Kombëtar i ka çpallur luftë të hapët çdo imperializmi të jashtëm a tiranie të brendëshme, ndënë cilëndo formë që të paraqiten. Dihet se imperializmi i jashtëm s'munt të mbahet pa një tirani të brendëshme dhe tirania e brendëshme tek popujt e vegjël është gjithmonë e pështetur në një imperializmë të jashtëm.

Të dyja këto forma shtypëse pra mbahen me njëra-tjetrën si dy faqet e një monedhe. Ne kemi qënë dhe jemi të gatshëm të bashkëpunojmë me çdo parti a lëvizje që del nga populli dhe pështetet në popull. Por jo me klika që e kanë bazën nëpër agjensitë e spiunazheve të huaja, ose me kapistra e aventurierë t'urrejtur nga populli Shqiptar. Pse qëllimi i ynë nuk është të grumbullojmë një bandë aventurierësh për të përçarë popullin, por të largojmë aventurierët që të bashkojmë popullin. Për këtë qëndrimin t'onë, i cili është fare i kuptuarshëm dhe i natyrëshëm, kundërshtarët na quajnë "monopolizonjës" të patriotizmës. Nga vepërimet t'ona të gjertanishme kuptohet që s'jemi "monopolizonjës", por s'jemi as tregtarë të patriotizmës.

Sa për Shqiptarët e Amerikës, ne i kemi dashur e nderuer më shumë se kushdo tjetër, pse kemi qënë në gjendje më fort se kushdo tjetër të çmojmë veprat e tyre të së kaluarës. Dhe ku t'a gjejmë atë fat që ata të çohen edhe një herë, ashtu siç bënë dikur, për lirinë e Shqipërisë.

Gazeta FLAMURI, mars-prill dhe maj-qershor 1952

© Abas Ermenji