NË HIJEN E GJIGANTIT I Del Mongoli prej Asie, Tmerr e çfryrje mizorie, Si rrebesh që mbulon brigjet, Përmbyt fushat, këput shtigjet, Shkreton fshatrat dhe qytetet, Rrëzon popujt edhe shtetet ; E kudo që të ket' rënë, Thundr' e kalit ku i ka zënë, - Mbrujtur toka gjak njeriu - Ikën gjindja duart në kokë, Të pangrën' e cop' e trokë, Dridhet burri e çilimiu ! Digjet dheri zjarr e hekur, Mbushen lugjet me të vdekur : Kush u-kap, e preu hordhia, Kush u-fsheh, e shoi uria ; Ndehet foshnja n'prehër t's'ëmës, Që s'ka ç'jep veç lot't e zëmrës, Tretur, verdhur e hutuar, Vështrim-errur, shpresë-shuar, Se s'ka Zot përmbi sulltan, Që s'lë bar të sjelli vera : Piramid' me koka t'prera, Thyhen eshtrat me çekan. Tunden malet e Ballkanit, S'qëndron gjë në shesh t'mejdanit : Pritet kryet e Lazarit, Dynden fushat e Maxharit, Thyhet ushtë e Gjon Huniadit, Bije kokë e Vladisllavit, Dridhet Itali e Dantit, Shëmben muret e Bizantit - Të Bizantit mijvjetor - Gjersa Kryqi i shtrohet Dinit, Dhe kurorë e Kostandinit Rrokulliset në Bosfor. Veç në male t' Arbëreshit Iu përmbajt hovi rrebeshit, Kur u-ndesh në racë Iliri, Që kurrkush me të pahiri S'ia shtiu dot kokën në lak. Aty vendi u-mbyt n'gjak, Se kushtrimin dha Skënderi Edhe u-ngri'n burrat njëheri, Si viganj t'mithologjisë, Dhe, n'Evropën e tmerruar, Si lajm gazi i pashpresuar, Ushtoi emri i Shqipërisë. Vringëllon shpatë e Skënderit : Prapset kali i jeniçerit ! Vin' hordhit' si valë e detit, Shkon Murati, vjen Mehmeti : Kapen burrat fyt për fyt, Njëri ther e tjetri mbyt ; Rrahin Krujën dyqind topa, Çahet shkëmbi n'ashka e copa, Por ky vend s'u-shkelka dot ! Se k'tu trimat lindin trima, Q' e këpujn' armikun grima Kur iu prin një Gjergj Kastriot. Skënderbej llërët përveshur, Shtatin dif e pallën xhveshur, Përkrenarja rrudhur ballin, Si granit që shtrëngon malin, Derdhur mjekrra fjollë e tumbë, Hipur kalit zjarr e shkumbë, Ngrehur parzmen si kështjellë, - Ku po shkon, mor' yll e diellë, Po a ia merr mendja njeriut, Se, pa mjete e me aq pak veta, Me ca shpata e ca shigjeta, Po i qëndron Mehmet Fatiut ? E kuptonj përgjigjen tënde Sepse u-ngrite e sepse rënde Si kampion i trimërisë, Pa iu shtruar llogarisë Që bëjn' mendjet me dyzina Kur pranojn' që t'ulet shpina. Ka një zjarr në fund të shpirtit Dhe një frymë lari e mirtit, Që pa 'të asgjë s'lulzon : Ajo ësht gurra që nuk ndalet, Ajo ësht forca që lot malet, Që çthur botën dhe e krijon. Ajo ësht Vlefta që nuk matet, Që ngre popujt, ndryshon fatet, Që s'përfill jetën as vdekën (Gjer në Hind e shpuri Lekën), Që i sjell Lajmin dhe profetit, Bot' të re i-zbulon poetit. Ajo i tha në shpirt Skënderit : - Mos rri rob lidhur pas dherit, Ngreu ! me popullin fatzi, Se s'ka tjetër rrug' shpëtimi Veç asaj që hap guximi, Për të dobtin s'ka liri ! Edhe u-ngrit Skënder luani, Si s'kish par' me sy Sulltani Asij burri, at' farë Anteut, Ngado qark i pat rën' dheut. Ç'vringëlloi aher' çeliku ! Ç'ushtëri u-thye e iku ! Ç'u-përmbysnë kuaj e topa ! Ç'pa Ballkani e ç'pau Evropa ! Binin Shqipot si rrufé, Këmbë-zbathur e pangrënë, Mbi Goliathin - Yll e Hënë - Si Davidi me hobé. Famë e tyre mbushi botën, Parzmë e tyre ndali shqotën E Asis për dhjetra vjet, Kur kalonte si tërmet. Dhe Skënderi hoqi shpatë, N'mal e n'fushë, e ditë e natë, Porsi zjarr që përvëlon. Dhe tek lind e perëndon, S'pat Pasha e s'pat Sulltan, S'pat armik t'a mposhtte burrin Gjersa vdekja ia preu turrin Dhe e rrëzoi si një titan. II Ra Gjiganti. Po nuk bije Frymë e tij që shkon si hije... Mjekërr-bardhë e n'hekur veshur, As i vrënjtur as i qeshur. Hipur kalit si ngaherë, Nxjerrë e mban at' shpat' të gjerë, Porse i qetë ësht e pa ngutë : Hedh prej sysh një drit' të butë - Si planet që shkëlqen larg - Përmbi brezat që përtrihen Dhe që bijt e Shqipes ndihen, Nëpër shekuj varg e varg. Mlidhen vashat dredhin valle, Jehojn' kodra, fusha e zalle, Nëpër mbrëmje e dit' të kremte, N'perëndime t'kuqërremte ; Mblidhen burrat sipas rendit, Rrotull vatre a n'shesh t'kuvendit, Tregojn'punët e qëmotit. Kur ja... Hije e Kastriotit Vjen e u çfaqet në vegim : Mjekërr-bardhë e n'hekur veshur, As i vrënjtur as i qeshur, Shkon kaluar fluturim. Arbëreshët përtej detit Kan'ca ditë gjatë vjetit, Ku me këngë e me të qarë, Përkujtojnë atdhen e parë : Mblidhen si zoqt e furrikut, Kthehen drejt Adriatikut, - Gjaku i shprishur nëpër botë - E me vargje elegji-plotë, Shfrejnë mall e ngashërim. Kur ja ... Hije e Kastriotit Vjen e u çfaqet si qëmotit, Ngjan sikur u jep bekim. Zgjuhet brezi në Rilindje, Dhe Shqiptarët sjellin bindje ; Se s'janë shembra ndjekur nëme, Por të gjith bijt e një mëme Që prej tyre pret shpëtim. Nisin këngën si n'agim, Vjershëtarë edhe poetë ; Por tek shohin vendin shkretë, Ndjejnë lodhje e dëshpërim. Kur ja... Hije e Kastriotit, Iu kujton ngjarjet e motit, Edhe i mbush me frymëzim. Krisi lufta për liri. Rrokin armët djemt e ri, Të betuar këtë herë, Pranë Shqipes me dy krerë. Sado ball' q'i bëjnë armikut, Përmes zjarrit dhe rrezikut, Kur zjen pushka e lot hanxhari, Ka ndonjë - dhe s'ësht i pari - Që ndjen frikë e ligështim. Por flamuri i Kastrioti I kujton luftat e motit, I jep zemër, e bën trim. III Sot që fati i Shqipërisë, Na tregon shenjat e zisë, Se disa prej bijve t'saj, Derdhin helm e gjak vëllaj ; Sot që zemrat e Shqiptarve, Ndrydhur keq te dheu i t'Parve, Ose djegur mallëngjimit, Nëpër udhët e mërgimit, Bashk'me ata që hera i ndau - Çamër, Lekë e Kosovarë, Zoqt e Shqipes të shpërndarë, Që nën thundra po i mban Shqau - Të gjith tok shikojn' nga qielli, Duke pritur kur lind dielli I liris së dëshiruar, I bashkimit t'ëndërruar, Çfaqu ! Hije e Kastriotit, Na përmend fjalët e motit Ashtu siç i ndjeve ti : - Se s'ka tjetër rrug' shpëtimi Veç asaj që hap guximi, Për të dobtin s'ka liri ! E na i shtyp me shkronja zjarri, T'i kujtojmë gjer tek varri, Se nuk zbret liri nga qielli, As nuk vjen sikur lind dielli, Por fitohet me mundime, Në përpjekje e në luftime, - E me punë e mend njeriu - Jo me dokrra e thashetheme, Jo me spica e me të rreme, As me shqelma prej ariu. IV Dal ! se po buçet trumbeta, Ngrihet shpirti, ngjallet jeta : Rreth një caku e një qëllimi, Si granit lidhet bashkimi. Mblidhen Shqipot nga çdo anë, Si vëllaj me të vëllanë, Kush me armë e kush me pendë, Kush me krrabë e me parmendë, Zemërngrohtë e pa mëri, Mendje-urtë e fjalë-matur, Si zakon q'e kishin patur N'ata shekujt plot lavdi ; Dal ! se po shkojnë përpara, Porsi kokrra të pandara, Si në luftë edhe në punë, Me dëshirë e pa përdhunë, Si te dija edhe tek arti, Te krijimi më i larti. Dhe prej rrethevet t'Janinës, Gjer tek rrethet e Prishtinës, Me sa popull që ka plot, Se ç'po i merr e njëjta rrymë, Se ç'po i mbush e njëjta frymë, Shqipëris për t'i dal' zot ! Copë aher' thyhen verigat, Zhduken nëmët dhe të ligat, Zhduket helmi, zhduket brenga, Kërcet gazi e shpërthen kënga, Shqipëria ngrihet zonjë, Vendin lum kush t'a gëzonjë ! Se s'ka forcë në Ballkan Që kët vend e mposht a e ndan. Dhe Gjiganti Kastriot, Mjekërr-bardhë e n'hekur veshur, Ndoshta thotë buzëqeshur : - Bijt e mij u-ngjallën sot ! Abas Ermenji Janar 1968 Me rastin e pesëqind-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut.

© Abas Ermenji